Invars (aht. Інварs) - potoczna odmiana języka ahtialańskiego ajlałai, stanowiąca według niektórych mikujskich językoznawców oddzielny dialekt, a nawet język. Invars jest typowy dla Yınıti oraz nizin Starej Ahtialii od południa Harnii, aż po Quilkaç.
Fonetyka[]
Samogłoski[]
Invars posiada 12 fonemów samogłoskowych. W nawiasach zaznaczono alofony. Kolorem zielonym oznaczono dodane względem ajlałai dźwięki.
| Przednie | Centralne | Tylne | ||||
| Przymknięte | 
| |||||
| Prawie przymknięte | ||||||
| Półprzymknięte | ||||||
| Średnie | ||||||
| Półotwarte | ||||||
| Prawie otwarte | ||||||
| Otwarte | ||||||
W inwarsie, [i˞] oraz [ʏ˞] nie odróżniają się zasadniczo od tych w standardowym ahtialańskim, ale często można odnieść wrażenie, że mamy do czynienia z sylabicznym [ɻ] w wersjach otwartej i przymkniętej. Końcowe "ы" wymawiane jest zawsze jako [ɯ], w pozostałych sytuacjach słabe "ы" jest realizowane najczęściej jako [ʉ].
Spółgłoski[]
| Dwuwargowe | Wargowo- zębowe |
Między- zębowe |
Zębowe | Dziąsłowe /zadziąsłowe |
Podniebienne | Welarne | Języczkowe | Nagłośniowe | Krtaniowe | ||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Nosowe | m | n͈ | n | ɲ | ɰ̃ | ʜ̃ | |||||
| Zwarte | p b | t, tʰ, d | k g | q ɢ | ʔ | ||||||
| Afrykaty | ʦ | ʨ | |||||||||
| Ejektywy | p’ | ʈ’ | c’ | k’ | q’ | ||||||
| Szczelinowe | ɸ β~ⱱ̟ | h̪͆ θ ð | s z | ʃ | ʜ ʢ | h ɦ | |||||
| Drżące | r | ʁ | |||||||||
| Uderzeniowe | |||||||||||
| Półsamogłoski | w w̃ | j | |||||||||
| Boczne | l | ɬ · ɮ | |||||||||
| Mlaski | ǀ | ǂ˞ʷʷ | ǃ˞ | ||||||||
Alofonia[]
- ä + ɑ = ä, por. бааs ayl. /bɑːs/, inv. /bäːs/
- ɨ ~ ʉ ~ ɯ, por. мымы ayl. /'mɨmʉ/, inv. /'mɯmɯ/
- β ~ ⱱ̟, por. ава ayl. /'äβä/, inv. /'äⱱ̟a/
- ʨ + ʧ = ʨ, por. чату ayl. /ʧä'tu/, inv. /ʨä'tʰu/; чєн ayl. /ʧɛn͈/, inv. /ʨen/ ← proces bardzo powszechny!
- ɕ + ʃ = ʃ, por. щілт ayl. /ɕiwt/, inv. /ʃiwt/; ща¬ ayl. [ɕaʕ], inv. [ʃʢɑː] lub [ʃʢ̩ː] ← proces bardzo powszechny!
- f, β = ɸ, β, por. фан ayl. /fɑn/, inv. /ɸän/
- ɣ → ɦ, por. ғысыыр ayl. /ɣɨ'sɨːr/, inv. /ɦɨ'sɨːr/
- ɾ → r, por. аран ayl. /äɾän/, inv. /ärän/ ← proces bardzo powszechny!
- ǃ˞ʷʷ → ǂ˞ʷʷ, por. тьо ayl. /ǃ˞ʷʷuwɔ/, inv. /ǂ˞ʷʷuwɔ/
- f, v wypadły
- zanika iloczas
Dysymilacja[]
- x → ɬ, h, por. хін ayl. /çin/, inv. /ɬin/, por. хєн ayl. /xɛn/, inv. /hɛn/
- sylaba "tu" → [tʰu], por. отураакавsт ayl. /ɔ'tuˌɾäːˌkaβst/, inv. /ɔ'tʰuˌräːkaβst/
- silniej niż w ajlałai jest rozwinięta harmonia poliftongów
- w wersji invars akcent może się przemieszczać względem ajlałai, najczęściej jednak zachowując modele:
- Cv́Cv, CvCv́n͈, Cv́CvCv́, Cv́v2Cv́nvn, Cvv́2Cv͉, Cv́vCv
Gramatyka[]
Najczęściej mianownikowi odpowiada "ф-" wymawiane w razie trudności jako [ɸə] lub [β], oraz żeńskie i honoryfikatywne "н-", wypierając pozostałe prefiksy. Wołacz jest formowany przez prefiks "љ-"/"љө-" oraz "ља-" jako żeński.
Słownictwo[]
Niektóre sformułowania typowe dla inwarsu przeniknęły do standardowego języka i głównie te można odnaleźć w słowniku języka ahtialańskiego. W większości zmiany wynikają z fonetyki (mowa błyskawiczna), np. w zdecydowanej większości istnieje podział na formy popularnych słów mocne i słabe. Mocna forma zaimka "ja" to вар: [ⱱ̟är], jednak w praktyce wymawia się to po prostu [vr̩] (forma słaba). Uznaje się też za kolokwialne używanie niektórych słów natury gramatycznej, np. "шар" jako przeczenie, funkcjonujące zamiast zwykłego "нє¬".