| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Sagelia, Królestwo Sagelii ( j.sagelijski: Sagālă senhă; j. laudoński: . Sagală haǒulika)- państwo położone w środkowym Esakarze, graniczy z Maurozją i Laudonią, członek Unii Krajów Osonijskich. Sagelia to monarchia parlamentarna i kraj demokratyczny, według Międzynarodowego Instytutu Wolnościowego z siedzibą w Orokii, kraj zajmuje 4. miejsce na świecie pod względem przestrzegania zasad demokratycznych i wolności obywatelskich, po Orokii i przed Kilungią. Głową państwa jest król (sen, dawn. huu), obecnie królowa Pelă IV (od 1965 r.).
Położenie i klimat[]
Sagelia jest krajem położonym w głębi Esakaru , lecz pomimo takiej lokalizacji, region ten nie jest zbyt suchy z racji dużej ilości jezior i bliskości gór Sabali (sag. i laud. Sobol), ochładzających latem gorące stepowe powietrze. Liczne małe pojezierza są pozostałością po tzw. Wielkiej Zatoce Kurumijskiej, wcinającej się od północ w głąb lądu, która istniała od ok.5 mln do 15 000 lat p.n.e.
Deszcze padają najczęściej pomiędzy czerwcem i październikiem, charakterystyczne są ostre zimy i dość ciepłe, suche lata. Kraj posiada rozwiniętą sieć kanałów nawadniających, pomagających w walce z chronicznymi suszami. Średnie temperatury rocznie wynoszą od 4 do 6 °C. Gleba, zwłaszcza w zachodniej części kraju, wymaga ciągłego nawożenia i naprowadzania wody, żyźniejsze są połacie ziem we wschodniej Sagelii, zwłaszcza na obszarach wyżynnych.
Flora i fauna[]
Przeważa szata roślinna liściasta, drzewa iglaste rosną głównie w rejonach wyżynnych. Bogata fauna ptaków i ssaków, zwłaszcza kopytnych i gryzoni, istnieje niewielka populacja zagrożonych wyginięciem lampartów lubijskich. Na odizolowanych terenach występują nielotne ptaki drapieżne i scynki olbrzymie. Monitorowana jest odradzająca się populacja muflonów i koziorożców. Do lat 50. XIX w. żyły tu także ostatnie osobniki lwów górskich. Objęte ochroną są wszystkie gady i płazy. Entomofaunę reprezentują liczne motyle i chrząszcze, w tym endemiczne rohatyńce i modliszki, zaś z arachnofauny można natknąć się m.in. na duże skakuny i skorpiony. Osobliwością ichtiofauny jest rekin rzeczny, prawdopodobnie gatunek reliktowy po zamkniętej Zatoce Kurumijskiej. W niewielkim jeziorze Măgab żyje także jedyny na Esakarze morski konik śródlądowy- pływak sagelijski, zwany po sagelijsku "mułem Nanady" (wodnego duszka).
Historia[]
Flaga dynastii Matmupu z Mupu z lat 1540-980 r. p.n.e.i Pachti z Manni z lat 741-512 p.n.e.
Ustrój i polityka[]
Sagelia jest monarchią parlamentarną i jak głosi Konstytucja, "państwem opartym na rządach ludu, przez którego rząd jest co 5 lat w wyborach równych dla wszystkich uprawnionych powoływany".
Monarcha pełni funkcje reprezentacyjne, będąc symbolem narodu stojącym na straży Konstytucji i "praw i wolności państwa i ludu". Jest najwyższym zwierzchnikiem sił zbrojnych. Formalnie mianuje premiera, a także wszystkich sędziów, profesorów uniwersyteckich oraz szefów służb państwowych. Zwołuje Zgromadzenie Narodowe w przypadkach określonych przez ustawę. Monarcha nie ma prawa do weta, chyba, że ustawa stoi w sprzeczności z Konstytucją, lecz w praktyce rozstrzyga to Ława Narodowa, czyli najwyższy sąd Sagelii.
Premier (sag. i laud. rewin) stoi na czele rządu złożonego z ministrów (sag. vata, laud. bȃt) i kieruje jego pracami. Rząd Jej Królewskiej Mości ( sag. Wusen'a mäe kadĕnsǎ; laud. Haǒ'rarlā denngȃ) składa się z zależnej od decyzji premiera liczby ministerstw, lecz wyjątkiem są ministerstwa konstytucyjne ( sag. Tagugǎmǎ mayama, laud. Damǒkbetni) w liczbie pięciu: Krajowe, Zewnętrzne, Obrony, ds. Pałacu, Skarbu i Obrony.
Jeżeli premier musi stworzyć rząd koalicyjny, jest on konstytucyjny, gdy liczba ministrów spoza zwycięskiego ugrupowania jest co najmniej trzy razy wyższa od liczby ministrów dokooptowanych na podstawie umowy koalicyjnej.
Rewin przedstawia do zatwierdzenie Monarsze skład rząd oraz w Jego imieniu zarządza siłami zbrojnymi i wszelkimi służbami państwowymi oraz prowadzi politykę wewnętrzną i zagraniczną państwa.
Do zadań Rządu należy wszelkie kierowanie sprawami państwowymi na polecenie Premiera, opracowywanie budżetu narodowego wraz z Parlamentem oraz ogłaszanie stanu wyjątkowego i wojennego. Rząd w imieniu premiera kieruje skarbem państwa, decyduje o bieżących wydatkach oraz "jest gwarantem ładu prawnego i polityki kraju w imieniu Monarchy", jak głosi drugi paragraf I rozdziału Konstytucji.
Gospodarka[]
Gospodarka kraju opiera się głównie na wydobyciu metali i w mniejszej ilości ropy naftowej i gazu łupkowego, a także produkcji elektrotechnicznej, szklarskiej, elektrycznej i metalurgicznej. Coraz większe znaczenie zajmuje produkcja high-tech. Głównymi partnerami handlowymi kraju są państwa środkowego i północnego Esakaru. Ważną pozycję w produkcji energii zajmują elektrownie wodne i farmy wiatrowe. Narodowa Strategia Rozwoju zakłada, iż do 2045 r. 80% energii krajowej pochodzić będzie ze źródeł odnawialnych. Kraj posiada w mniejszej ilości złoża diamentów, węgla kamiennego, brunatnego oraz rud metali.
Sagelia posiada rozwinięty już od lat 40-tych XX wieku sektor usług. W 2020 r. pracowało w nim ok. 50% mieszkańców. 38% zatrudnionych było w przemyśle, zaś 12% w rolnictwie. Zauważalne jest od początku XXI w. coraz częstsze zatrudnianie imigrantów zarobkowych w sektorze rolnictwa i niektórych gałęziach przemysłu, np. budownictwie, czy metalurgii.
W kraju istnieją spółki państwowe, mieszane oraz prywatne. Przedsiębiorstwa z większościowym udziałem państwa przeważają w strategicznych gałęziach gospodarki, jak wydobycie surowców, przemysł zbrojeniowy, chemiczny oraz telekomunikacja. Gospodarka ma charakter rynkowy. Prawo podatkowe zostało opisane w Kodeksie ekonomicznym z 1960 r., nowelizowanym w latach 1979, 1992 i 2018 i opiera się na liberalnych zasadach ekonomicznych, cechuje się także maksymalnym uproszczeniem przepisów oraz elastycznością. W Sagelii dominują średniej wielkości przedsiębiorstwa, często o charakterze rodzinnym. Nierzadkim zjawiskiem, zwłaszcza w miasteczkach, jest istnienie powiązanych ze sobą i działających dla dobra lokalnej społeczności przedsiębiorstw tworzących sieć ułatwiającą kontakty z kontrahentami, czy pomoc w razie zadłużenia. Dopóki nie uchwalono tzw. "ustawy kontrolnej" z 2015 r., fakt ów często prowadził do powstawania zabetonowanych regionalnych układów na pograniczu polityki i biznesu. Od wprowadzenia owej ustawy obserwowalny jest wyraźny postęp w zwalczaniu podobnych zjawisk. Istnieje kilka dużych koncernów, lecz prawnie ograniczona jest możliwość monopolizowania konkretnych branży.
Emisją waluty, riaula sagelijskiego (SGR) zajmuje się Sagelijski Bank Narodowy, który ustala stopy procentowe oraz stopień zawartości kruszców w monecie w konsultacji z rządem, a także chroni pozycję riaula. Wydaje on także rekomendacje i dokumenty w związku z analizą sytuacji ekonomicznej kraju i jego polityki handlowej. Od 2012 r. Bank odpowiedzialny jest także za cyfryzację waluty. Prezes Banku mianowany jest przez kanclerza na podstawie odbywających się co 4 lata egzaminów urzędniczych, w ramach który wybierany jest cały zarząd. SBN jest autonomiczny wobec Ministerstwa Finansów, które ma prawo jednak przeprowadzać w Banku kontrole i prosić o raporty oraz analizy. W funkcjonowaniu organu widać próbę pogodzenia zachowania kontroli rządowej z liberalnym daniem wolnej ręki ekspertom. Bank od lat 90. XX w. jest organem zdecentralizowanym, w tym znaczeniu, że część jego urzędników i wydziałów znajduje się w obrębie licznych banków prywatnych, tworząc rodzaj "sieci strategicznej" jako zabezpieczenie przed korupcją oraz korporacjonizmem. Rządy na przestrzeni lat próbowały wrócić do koncepcji scentralizowanej, lecz wywoływało to opory części ekonomistów i wciąż jest przedmiotem ogólnonarodowej debaty.
W handlu zagranicznym kluczowymi partnerami Sagelii są kraje środkowego i zachodniego Esakaru. Kraj jest największym eksporterem sprzętu elektronicznego do Lubii, Garnezji, czy krajów północnego zachodu. W latach 60. XX w. wybudowano gazociąg "Na szlaku" (sag. Ivmisa) biegnący przez Sagelię od Kandanii po Lubię. W latach 90. i u progu XXI w. realizowano analogiczne przedsięwzięcia w związku z ropą naftową. Wówczas rządy Sagelii zaczęły większą uwagę przywiązywać do energii odnawialnej. Budowano farmy wiatrowe oraz elektrownie wodne, zwłaszcza w rejonach górskich. Kraj produkuje ponad połowę elementów fotowoltaicznych powstających w całym Esakarze.
Edukacja[]
W Sagelii obowiązuje trójstopniowy system nauczania: szkoła wczesna, szkoła średnia oraz szkoły wyższe.
W ramach szkoły wczesnej (dzieci w wieku 6-12) istnieją 3 klasy młodsze i 3 klasy starsze. Szkoła średnia obejmuje młodzież w wieku 13-18 lat, tj. 5 klas. Etap ten podzielony jest na szkoły niższe (gimnazja) (1-3 klasa) oraz szkoły finalne (licea) (4-5 klasa), w ramach których wyróżnia się licea przygotowujące do studiów oraz techniczne. Zapewnione jest kształcenie w klasach integracyjnych i specjalnych ośrodkach dla dzieci z opóźnieniami rozwojowymi.
Etap szkoły wczesnej kończy się egzaminem z przedmiotów ścisłych, obu języków ojczystych i języka obcego, podobnie podsumowywane są etapy kształcenia gimnazjalnego i licealnego, z tym że egzamin gimnazjalny obejmuje: język sagelijski, j. laudoński, matematykę, j. obcy, historię i geografię oraz przyrodę, zaś egzamin licealny: matematykę, j. obcy, j. sagelijski i j. laudoński oraz 3-5 przedmiotów do wyboru.
Szczytowym etapem edukacji jest etap wyższy, realizowany przez uniwersytety i politechniki. Istnieje 14 uczelni wyższych i 9 politechnik, a w 2020 r. 5 ośrodków kształcenia ubiegało się o taki status.
Demografia[]
Narodowości:[]
Dane na podstawie Narodowego Spisu Powszechnego z 2019 r.:
1) Sagelijczycy (92%)- 8 mln 326 tys.
2) Mön (4,4%)- 400 000
3) Maurozyjczycy i inne narodowości moroskie (2%)- 181 000
4) Kerejczycy (0,5%)- 45 250
5) Kurumijczycy (0,4%)- 36 200
6) Laudończycy (0,2%)- 18 100
7) Lubijczycy (0,2%)- 18 000 99,7
8) Dahenijczycy (0,1%)- 9050
9) inni (Osończycy, Sanagamijczycy, Mianijczycy, Intami, Kandanijczycy i in.)- (0,2%)- 17 800