Przypadek jest kategorią gramatyczną - najczęściej rzeczownika, przymiotnika (stricte dotyczy frazy rzeczownikowej) lub zaimka - oznaczającą ich funkcję gramatyczną w zdaniu, a niejednokrotnie również niosącą pewne treści natury semantycznej. Tak więc przypadek może wskazywać na czysto składniowe pojęcia typu podmiot, dopełnienie, ale często koresponduje mniej lub bardziej odlegle do semantycznych ról tematycznych typu agens, pacjens, odbiorca, narzędzie, źródło, cel, miejsce. Zazwyczaj o przypadkach jest sens mówić w językach o budowie fleksyjnej bądź aglutynacyjnej, mimo że każdy język ma sposób wyrażania (np. przez zgodę z czasownikiem albo przyimki) opisanych relacji.
Wszystkie ludzkie języki rozróżniają trzy tzw. role theta:
- agens: chłopiec zbił szybę
- pacjens: chłopiec zbił szybę
- podmiot zdania nieprzechodniego (ang. experiencer): okno pękło
Języki nominatywno-akuzatywne (np. polski, akadyjski, japoński) traktują podmiot zdania nieprzechodniego jako agensa, natomiast ergatywno-absolutywne (baskijski, czeczeński, język Majów) jako pacjensa. Istnieją też inne, rzadziej spotykane typy. Języki typu aktywnego (np. gruziński) mogą traktować podmiot zdania nieprzechodniego i jako agensa i jako pacjensa, w zależności od czasownika pojawiającego się w zdaniu. Inne języki, takie jak paszto, zachowują się jak nominatywno-akuzatywne w czasie teraźniejszym, a ergatywno-akuzatywne w czasie przeszłym. Wreszcie, pewne nieliczne języki określane jako trójdzielne takie jak australijski kala lagaw ya rozrozniaja wszystkie trzy role theta za pomocą osobnych przypadków.
Poza przypadkami wyrażającymi role theta znane są też przypadki wyrażające relacje przestrzenne. W językach indoeuropejskich (np. polski, łacina, niemiecki) istnieją zazwyczaj dość skomplikowane reguły łączenia przyimków z rzeczownikami w odpowiednim przypadku. W wielu językach należących do innych rodzin istnieje bardziej rozbudowany system tego rodzaju przypadków, określanych też czasem jako końcówki okolicznikowe, np. w języku baskijskim:
- w domu - etxean
- z domu - etxetik
- do domu - etxera