Rzeczownik, czasownik i zaimek w języku kencyrlskim

xD siema nara pa xD hahahhaha występują zawsze w zdaniu, zaimek jest natomiast zastępcą rzeczownika w celu niepowtarzania go zbyt często.

Rzeczownik[]

Rzeczownik (kenc. substantiv z niemieckiego Substantiv) to podstawowa część mowy służąca do określania rzeczy, osób, myśli i zjawisk, w języku kencyrlskim rzeczowniki mają dwie liczby, trzy rodzaje (tylko liczba pojedyncza) oraz pięć przypadków.

Liczba pojedyncza i mnoga, rodzaje[]

Rzeczownik w języku kencyrlskim posiada dwie liczby: pojedynczą (tu wyróżniamy dodatkowo trzy rodzaje mające wpływ na wzory odmiany) oraz mnogą (z jednym rodzajem, tu końcówki liczby mnogiej wpływają na wzór odmiany). Liczba pojedyncza określa najczęściej rzecz lub myśl jednostkową, choć istnieją wyjątki. Liczba mnoga to najczęściej rzecz lub myśli występujące wielokrotnie.

Dla liczby pojedynczej wyróżniamy trzy rodzaje: męski (maskulinum), który zakończony jest zawsze na spółgłoskę, żeński (femininum), który kończy się zawsze na -a - osobniki żeńskie mają zawsze ten rodzaj, nawet jeśli mają inną końcówkę np. trankamettej (przewodnicząca) odmienia się według wzoru żeńskiego. Ostatni rodzaj to nijaki (kenc. noitrum) zakończony na każdą inną samogłoskę, on tworzy jednak dwa wzory odmiany: oddzielny dla końcówki -e i oddzielny dla -i, -o, -u oraz -y.

Liczba mnoga rzeczowników jest tworzona (nie liczymy tu rzeczowników tylko pojedynczych lub mnogich) poprzez dodanie jednej z końcówek:

-ek dla wyrazów typowo kencyrlskich, rzeczowników odczasownikowych zakończonych na -j lub -v oraz dla kilku wyrazów rodzaju żeńskiego: antka (roślina), shkola (szkoła) czy vina (wina) budują odpowiednio formy antkek, shkolek czy vinek.
-e dla rzeczowników zakończonych na spółgłoskę oraz nielicznych z końcówką -a lub -i, najwięcej rzeczowników przyjmuje tą końcówkę w grupach o zakończeniach na -b, -c, -p i -r (tu wszyscy wykonawcy czynności). Najpopularniejsza forma tworzenia liczby mnogiej.
-en coraz rzadsza i zanikająca dla rzeczowników zakończonych na spółgłoskę, ta końcówka jest najczęstsza przede wszystkim obcego pochodzenia jak liga (liga) --> ligen czy ministar (minister) --> ministaren.
-n to grupa dla rzeczowników zakończonych na samogłoski, dla wykonawczyń czynności np. arbatara (pracownica) --> arbataran (inaczej niż arbatar --> arbatare)
-s to niewielka grupka dla wyrazów obcych takich jak team (zespół) --> teams. W większości są to wyrazy słabo przyswojone do języka i posiadające silne kencyrlskie odpowiedniki, jak tu kartam (zespół). Do tej grupki zalicza się też wyrazy o końcówce liczby mnogiej -a np. minimum --> minima.
istnieje tylko jeden rzeczownik, który przyjmuje nieregularną formę liczby mnogiej, to ishult (wyspa) o mnogiej formie ishuj.

Końcówki liczby mnogiej mają decydujący wpływ na końcówki niektórych przypadków w odmianie liczby mnogiej. Wyrazy z grupy -s dostosowują się do odmiany według wzoru dla -en, a wyraz ishuj (wyspy) odmienia się według wzoru -ek.

Odmiana przez przypadki[]

Zdecydowana większość rzeczowników w języku kencyrlskim odmienia się przez pięć przypadków (odpowiadające kolejno polskim mianownikowi, dopełniaczowi, celownikowi, miejscownikowi i biernikowi) w liczbie pojedynczej i mnogiej, według różnych wzorów zależnie od końcówki. Dla liczby pojedynczej wyróżniamy trzy wzory odmiany: I (męski i nijaki), II (żeński) i III (czasem zwany Ib, nijaki dla końcówki -e):

przypadek	I (rm.)	I (rn.)	II	III
Manitiv	mettej	geho	fireja	Kencirle
Genitiv	e metteje	e gehe	e fireja	e Kencirle
Daetiv	metteji	gehi	firejati	Kencirli
Vinitiv	metteje	gehe	firejate	Kencirle
Akesativ	mettejin	gehin	firejan	Kencirlen
tłumaczenie	człowiek	krok	kobieta	Kencyrla

W liczbie mnogiej wzory odmiany zależą już nie od rodzaju rzeczownika, lecz od jego końcówki w liczbie mnogiej: tu wyróżnia się cztery wzory: -e, -ek, -n i -en:

przypadek	-e	-ek	-n	-en
Manitiv	lengle	mettejek	firejan	ligen
Genitiv	te lengle	te mettejeke	te firejane	te ligene
Daetiv	lenglei	mettejeki	firejani	ligeni
Vinitiv	lengle	mettejeke	firejane	ligene
Akesativ	lenglen	mettejeken	firejanen	ligen
tłumaczenie	języki	ludzie	kobiety	ligi

Odstępstwa od wzorów odmiany, nieregularności[]

Istnieje kilka przypadków, w których rzeczowniki zachowują się inaczej, niż wynikałoby to z wzoru ich odmiany - występują one tylko w liczbie pojedynczej. Najczęściej dotyczy to formy danego przypadka, czasem całkowitego braku odmieniania się. Pierwszą grupą są rzeczowniki o nieregularnej odmianie, z różnymi obocznościami w temacie i końcówce, do których należą m.in.:

cafe (kawiarnia) - pomimo końcówki "-e" w III przypadku lp. ma formę cafei, a w V końcówkę cafenin,
Kongo (Kongo) - podobnie jak wiele krajów, np. Burkina Faso, Lesotho, Xhibuti itp. - nie przyjmuje końcówki "-e" w II przypadku lp., zachowując oryginalną, np. e Kongo, a w V dodają do podstawowej formy końcówkę "-n", co daje np. Kongon,
menu jest na tyle specyficzne, że tylko w V przypadku się odmienia i ma tu formę menun, dodatkowo ma dwie obowiązujące formy liczby mnogiej - mena i menus,
zoo odmienia się następująco: II - e zoo, III - zoji, IV - zoe lub zoje, V - zoo.

Niektóre rzeczowniki, jak np. netto czy brutto w ogóle się nie odmieniają. Ważne do zauważenia są jeszcze rzeczowniki bissnesmen (biznesmen), bissnesómen lub bissnesomen (bizneswoman), halla (pan/pani) oraz trankamettej (przewodnicząca) i semermettej (pielęgniarka):

bissnesmen i bissnesomen nie mają formy V przypadka lp. - oznacza to, że aby użyć tego rzeczownika, trzeba wprowadzić dodatkowo przed nim słowo halla (pan/pani) - dodatkowo w wyrazie bissnesómen występuje znak "ó", wypierany przez "o" wymawiany mniej więcej jak "o umlaut",
halla oznacza jednocześnie pana i panią, ale jest rodzaju męskiego i odmienia się według jego wzoru i to tak, jakby nie miał końcówki "-a": II - e hallae, III - hallai, IV - hallae, V - hallain,
trankamettej i semermettej są rodzaju żeńskiego, bo oznaczają żeńskich przedstawicieli zawodów, ale nie mają końcówki "-a", bo wyraz mettej (człowiek) takiej formy nie ma. Mimo to odmieniają się według wzoru żeńskiego np.: II - e trankametteja, III - trankamettejati itd..

Ważnym istniejącym i dopuszczanym odstępstwem od wzorów odmian są też nazwy państw rodzaju żeńskiego oraz nazwy zawodów i narodowości żeńskich o formie wyraźnie innej niż męskie - w tych wypadkach w III i IV przypadku lp. można pominąć infiks "-at-" przy odmianie, np.: Francija (Francja) - III Franciji zamiast Francijati.

Singularia i pluralia tantum[]

Jak niemal każdy język również język kencyrlski posiada tak zwane singularia i pluralia tantum, czyli wyrazy występujące tylko w liczbie lub mnogiej. Znacznie liczniejsze są singularia tantum posiadające tylko formę liczby pojedynczej i są to przede wszystkim:

nazwy kierunków myślowych jak positivismus (pozytywizm),
nazwy rzeczy zbiorowych jak industrija (przemysł),
nazwy czynności jak trankoj (przewodniczenie),
nazwy obiektów jednostkowych jak vorem (przód),
nazwy pierwiastków chemicznych jak radij (rad),
nazwy wielu państw, regionów i miast jak Kentroafrikaj (Rep. Środkowoafrykańska) czy Prishtine (Prisztina),
nazwy dni tygodnia i miesięcy jak janar (styczeń).

Grupa pluralia tantum posiadających tylko liczbę mnogą jest znacznie mniejsza i obejmuje takie wyrazy i grupy wyrazów jak:

nazwy niektórych państw pochodzących od grup wysp bądź innych terytoriów jak Bahamen (Bahamy),
nazwy obiektów zawsze wielokrotnych jak olympiaposhe (igrzyska olimpijskie)¹,
wyrazy akten (akta), barrakek (koszary), palline (bierki) czy sehateren (widownia jako ludzie).

Czasownik[]

Czasownik (kenc. verb z niemieckiego Verb) to podstawowa część mowy służąca do określania wykonywanych czynności, w języku kencyrlskim ma pięć czasów, trzy tryby, trzy strony oraz trzy imiesłowy. Nie odmienia się przez osoby za wyjątkiem niektórych form archaicznych.

Czasy[]

Współczesny język kencyrlski posługuje się de facto trzema czasami: teraźniejszym (present lub tempor ketujej²), przeszłym prostym (presens lub tempor behajonej) oraz przyszłym (futore lub tempor behajej). Gramatyka zna dodatkowo czwarty czas używany rzadko - czas przeszły złożony (perfekt lub tempor behajonej II). Czasy pozwalają wyróżnić chwilę wykonania czynności w odniesieniu do momentu obecnego.

czas teraźniejszy jest czasem podstawowym, a jego forma jest formą podstawową czasownika (czasem nazywaną bezokolicznikiem) - ma charakterystyczny temat -jo. Jego zadaniem jest opisywanie wydarzeń bieżących np. "ja rattijo" (działam) lub "on hajo" (odchodzisz). Jak widać czasownik nie odmienia się i konieczne jest dostawienie przed nim wykonawcy czynności - w tym wypadku zaimka.
czas przeszły prosty tworzy się poprzez dodanie do formy podstawowej czasownika końcówki -n dającej formę "ja rattijon" (działałem) albo "on hajon" (odchodziłeś). Ten czas jest używany do opisywania wydarzeń z przeszłości z wyjątkiem czynności opisywanych czasem przeszłym złożonym.
czas przeszły złożony tworzy się poprzez dodanie do formy podstawowej czasownika wyrazy pomocniczego kai, co przykładowo tworzy formę "ja kai rattijo" (działałem) lub "on kai hajo" (działałeś). Czas ten jest rzadko używany i powoli zanika, jego użycie to głównie podwojenie czasownika w czasie przeszłym prostym (patrz niżej) lub zaznaczenie wydarzenia bardzo dawnego lub tego, które wydarzyło się przed innym, wcześniej opisanym.
czas przyszły jako jedyny czas ma oddzielne formy dla liczby pojedynczej i mnogiej tworzone poprzez odjęcie tematu czasownika (behajo) i dodanie niczego ("ja beha", będę) dla liczby pojedynczej bądź końcówki -ta ("jan behata", będziemy). Czas opisuje wydarzenia, które mają dopiero się zdarzyć.

Czasownik "behajo"[]

Wyjątkowym w języku kencyrlskim jest czasownik behajo - choć formy jego odmiany przez przypadki są już archaiczne, to do dziś w języku potocznym utrzymały się zrosty zaimka z "formą odmienioną" w czasie teraźniejszym i przeszłym prostym:

ja behajo → jam; ja behajon → jano
on behajo → onsh; on behajon → onshon
esh/shad behajo → eshshe lub eshte; esh/shad behajon → ishshe lub ishte
jan behajo → janem; jan behajon → janon
one behajo → onesh; one behajon → oneshon
eshe/shade behajo → eshtshe; eshe/shade behajon → ishtshe

Przykłady zdań: Jam mettej (jestem człowiekiem), Eshshe ferenc e jige hajratere (on jest kolegą mojego męża).

Podwojenie czasownika[]

Bywają takie momenty, kiedy budując zdanie należy użyć dwóch czasowników obok siebie np. "ja muszę zrobić" albo "on chciał pić" itp. Ze względu na brak oddzielnych form czasownikowych w jednym czasie język kencyrlski poradził sobie z tym w sposób następujący:

pomiędzy dwoma następującymi po sobie czasownikami wstawia wyraz ej np. ja duhtojo ej furejon (muszę jechać) - warto zauważyć, że drugi czasownik jest w innej formie niż pierwszy. Dochodzi tu do tzw.
cofania czasów, czyli że drugi z czasowników pojawia się w czasie o jeden wcześniejszym niż pierwszy. Kolejność czasów to przyszły, teraźniejszy, przeszły prosty, przeszły złożony i forma bierna (nigdy nie oznaczająca tu bierności). Tak więc ja duhtojon ej kai furejo znaczy "chciałem jechać".
sytuacja się komplikuje, gdy drugi czasownik rzeczywiście ma być w formie biernej jak w zdaniu "Budynek musiał zostać zbudowany". Wtedy wyraz ej uzyskuje formy oboczne w zależności od pierwszego czasownika: ejoj dla teraźniejszego, ejraj dla przeszłego prostego, ejtaj dla przeszłego złożonego i ejte dla przyszłego. Drugi czasownik jest oczywiście w stronie biernej, np. Nderter duhtojo ejoj bim baujod, czyli "budynek musi zostać zbudowany".
możliwe jest też, aby pierwszy czasownik był w trybie rozkazującym, wtedy drugi stoi w formie teraźniejszej np. Vetojot ej vejo!, co znaczy "Idź zrobić!"

Tryby[]

W języku kencyrlskim istnieją trzy tryby: oznajmujący (aksativ), rozkazujący (imperiv) oraz przypuszczający (praliv). Pierwszy został już generalnie omówiony - jest on najczęściej spotykany i używany, składają się na niego cztery czasy. Służy do wyrażania tego co dzieje się, działo lub będzie dziać.

Drugim trybem jest tryb rozkazujący (imperiv) służący do wydawania rozkazów. Tworzy się go od czasownika w formie teraźniejszej (tzn. tej z końcówką -jo). Istnieją formy pojedyncza (ty) i mnoga (wy):

formę pojedynczą budujemy dodając do formy teraźniejszej końcówkę -t, co daje np. vejot (rób), ligojot (leż) czy prekojot (dotknij).
formę mnogą budujemy dodając do formy teraźniejszej końcówkę -te, co daje np. vejote (róbcie), ligojote (leżcie) lub prekojote (dotknijcie).

Trzecim i ostatnim trybem jest tryb przypuszczający (praliv). Sprawa z nim jest dość skomplikowana, gdyż posiada on tylko jedną formę z końcówką -shi dodawaną do formy teraźniejszej czasownika, np. behajoshi (byłby) lub etojoshi (jadłby).

Domyślnie używa się go do opisywania "co by było, gdyby", czyli do przeszłości, na przykład: Moij ja vetojoshi met shadi af povetimin, co znaczy "Gdybym poszedł z nią na spacer".
Jeżeli chcemy użyć przypuszczenia do tego, co dzieje się teraz, to trzeba albo dodać partykułę lub przysłówek wskazujący na czas wydarzenia: Moij ja vetojoshi hosh met shadi af povetimin (Gdybym poszedł z nią teraz na spacer) albo poprzez dodanie czasownika "behajo" (być) w czasie teraźniejszym, np. Moij ja behajo vetojoshi met shadi af povetimin (Gdybym poszedł z nią "teraz" na spacer). Pierwszy sposób jest powszechniejszy i częściej stosowany, drugi bardziej literacki.
Przypuszczenia w przyszłości używa się niezwykle rzadko, jeśli już to stosuje się zasadę dodania przysłówka/partykuły wskazującej na wydarzenie w przyszłości, np.: Moij ja vetojoshi ne fojeje met shadi af povetimin (co znaczy "gdybym mógł pójść z nią jutro na spacer"). Drugi dopuszczalny sposób z formą przyszłą od "behajo", czyli beha, jest praktycznie nieużywany.

Strony[]

Język kencyrlski, tak jak i większość innych języków indoeuropejskich, posiada trzy strony: czynną (aktiv), bierną (passiv) oraz zwrotną (vinitiv). Najczęściej używana jest oczywiście strona czynna, budowa w sposób dotychczas opisywany - używana gdy znamy podmiot i jest on ważniejszy. Istnieją jednak jeszcze dwie strony:

Strona bierna (passiv) ma tylko jedną formę budową poprzez umieszczenie słówka posiłkowego bim (~ zostawać) w miejscu orzeczenie oraz dodanie do formy podstawowej czasownika końcówki -d i umieszczenie tej formy na końcu zdania, np.: Der bok bim ner min zhridojod (Ta książka została przez mnie przeczytana). Tak widać wprowadzenie osoby wykonującej czynność odbywa się za pomocą przyimka "ner" (dosł. obok, tu: przez) łączącego się z V przypadkiem (akesativ).
- Taka forma strony biernej ma jedną dużą niedogodność - ma tylko jedną formę niezależną od czasu - ta sama jest używana dla przeszłości jak i przyszłości. Domyślnie forma "bim +d" oznacza czynność wykonaną w przeszłości, w celu podkreślenie innego czasu należy dodać przysłówek lub partykułę wzmacniającą stwierdzenie, że dzieje się to teraz, jak np. Der bok bim ner min hosh zhridojod (Książka została przez mnie teraz przeczytana; Książka jest teraz przeze mnie czytana).
- Podobną funkcję pełni tzw. "strona bierna miejscowa" budowana poprzez nie bim, ale behajo (opcjonalnie) oraz nie formę z końcówką -d, ale z końcówką -m (dokładnie imiesłów przymiotnikowy bierny). Dokładna jego budowa jest opisana w artykule o imiesłowach poniżej. Jest to forma zastępcza dla strony biernej w czasie teraźniejszym - a więc przeredagowując powyższe zdanie: Der bok (behajo) ner/dutta min/mni zhridom (Książka jest przez mnie czytana). Występuje tu możliwość wyboru między wprowadzeniem "ner" i "dutta".
Trzecią stroną jest strona zwrotna (vinitiv) budowana w następujący sposób: se+moo+ta+jo - co w tym przypadku oznacza "popełnić samobójstwo" (semootajo) od słowa "ginąć" (moojo). Jest to jednak jedna z nielicznych egzystujących jeszcze form strony zwrotnej. Częściej używa się po prostu czasownika z zaimkiem wskazującym na osobę, np. birbejo (bronić) a birbejo min (bronić siebie)

Imiesłowy[]

Omawiając imiesłowy, warto znać już zagadnienia dotyczące przymiotników i przysłówków, przede wszystkich ich odmianę, budowę i używanie. Imiesłowy są jednak tworzone od czasowników, i to tu będą omówione. Choć język kencyrlski zna trzy imiesłowy, to odpowiadają one czterem polskim. Są to:

imiesłów przymiotnikowy czynny (-ący): tworzy się poprzez odcięcie z formy podstawowej tematu -jo i umieszczenie w jego miejsce końcówki -tes (w starych tekstach -tse lub -ce), co daje formę: vejo (robić) → vetes (robiący).
imiesłów przysłówkowy współczesny (-ąc): nie został umieszczony tu przypadkowo. W języku kencyrlski obie formy tworzą jeden imiesłów! Tak więc buduje się go dokładnie tak samo, choć używa inaczej, więc z vejo → vetes (robiąc).
imiesłów przymiotnikowy bierny (-ny, -ony, -ty): tworzy się go również przez dodanie do samego rdzenia czasownika końcówki -(o)m, gdzie pojawienie się "(o)" zależy od tego, czy rdzeń kończy się na spółgłoskę ("o" wchodzi) czy też na samogłoskę. A więc na przykład: vejo → vem (robiony, zrobiony), albo tijjo (posłuchać) → tijom (posłuchany).
imiesłów przysłówkowy uprzedni (-wszy, -łszy): tworzy się go przez dodanie do samego rdzenia czasownika końcówki -qhi (wymowa: /kɪ/), co daje: vejo → veqhi (zrobiwszy). W przypadku, gdy rdzeń kończy się na spółgłoskę, końcówka dodawana nie zmienia się: tijjo → tijqhi (posłuchawszy).

Użycie imiesłowów jest zasadniczo identyczne jak w języku polskim.

Formy archaiczne[]

Zaimek[]

Zaimek (kenc. persone) to część mowy zastępująca inne części mowy: rzeczowniki, czasowniki, przysłówki i liczebniki. Zależnie od typu zaimka, mogą one się odmieniać przez przypadki bądź liczby, albo w ogóle się nie odmieniać.

Zaimki osobowe[]

Zaimki osobowe (kenc. persone janig) to części mowy oznaczające osoby. W języku kencyrlskim funkcjonują cztery takie zaimki w liczbie pojedynczej oraz cztery ich formy w liczbie mnogiej. Dodatkowo zaimki osobowe odmieniają się przez przypadki:

ja (pol. ja) → G. e mne, D. mni, V. mne, A. min
on (pol. ty) → G. e one, D. oni, V. one, A. onin
esh (pol. on, ono) → G. e she, D. eshi, V. eshe, A. eshin
shad (pol. ona) → G. e shade, D. shadi, V. shade, A. shadin
jan (pol. my) → G. te mene, D. mnie, V. mnome, A. mnomin
one (pol. wy) → G. te one, D. onei, V. one, A. onen
eshe (pol. oni) → G. te she, D. eshei. V. eshe, A. eshen
shade (pol. one) → G. te shade, D. shadei, V. shade, A. shaden

Warto zauważyć, że formy mnogie są utworzone bezpośrednio od form pojedynczych, zgodnie z zasadami tworzenia liczby mnogiej. Zdecydowanie nieregularną odmianą wyróżniają się zaimki ja i jan, a dopełniacz zaimków esh i eshe traci "e" przed przedimkiem wprowadzającym drugi przypadek.

Dodatkowo należy wiedzieć, że zaimek esh i eshe zastępuje wszystkie rzeczowniki, nawet jeśli są one rodzaju żeńskiego. Jedynym wyjątkiem dla użycia shad i shade są tylko osoby ludzkie płci żeńskiej. W liczbie mnogiej ciekawostką jest też to, że shade można użyć także wtedy, gdy występuje przewaga kobiet nad mężczyznami (w polskim mówi się wtedy oni).

Zaimki wskazujące[]

Zaimki wskazujące (kenc. persone trajnem) mają za zadanie wskazywać kogoś lub coś, odmieniają się przez przypadki, nie odmieniając się jednak przez liczby, co powoduje, że w tym samym przypadku dla liczby pojedynczej i mnogiej przyjmują one taką samą formę. Rodzime zaimki kencyrlskie zostały wcześnie wyparte i zastąpione germańskimi formami. Odmiana przez przypadki wygląda następująco:

I - der - des - das
II - (t)e dere - (t)e dese - (t)e dase
III - deri - desi - dasi
IV - dere - dese - dase
V - derin - desin - dasin
pl: - ten/ta/to - tamten/ta/to - ów/owa/owo

Jak widać więc, zaimki wskazujące nie mają nie tylko liczby mnogiej, ale także i formy żeńskiej czy nijakiej. Jak widać więc w przykładzie: Der mettej (ten człowiek), der fireja (ta kobieta) czy der mettejek (ci ludzie) zaimek wskazujący wygląda zawsze tak samo.

Zaimki dzierżawcze[]

Zaimek dzierżawczy (kenc. persone dajem) określa przynależność jakiejś osoby lub rzeczy do innej osoby lub rzeczy. Zaimek ten, z wyjątkiej form "mój" i "nasz" tworzy się bezpośrednio od zaimka osobowego, dodając tylko końcówkę przymiotnikową -(n)ig. Oprócz tego, podobnie jak zaimek wskazujący, ma wspólną formę dla wszystkich rodzajów i obu liczb, jesli brać pod uwagę określany przedmiot. Jeśli podmiotów jest więcej, liczba mnoga się pojawia. Zaimki i ich odmiana wygląda następująco:

I - jig - onig - eshig - shadig - janig - onenig - eshenig - shadenig
II - jige - onige - eshige - shadige - janige - onenige - eshenige - shadenige
III - jigi - onigi - eshigi - shadigi - janigi - onenigi - eshenigi - shadenigi
IV - jige - onige - eshige - shadige - janige - onenige - eshenige - shadenige
V - jigin - onigin - eshigin - shadigin - janigin - onenigin - eshenigin - shadenigin
pl: - mój/moja - twój/twoja - jego - jej - nasz/a - wasz/a - ich (oni) - ich (one)

Tak więc przykładowe zdania: jig bok (moja książka), jig mullija (mój młyn) czy jig mettejek (moi ludzie) pokazują jasno, że podobnie jak przy zaimku wskazującym, forma nie zmienia się. Ciekawostką jest, że odmieniając zaimek dzierżawczy w II przypadku nie podaje się przedimka "e" lub "te", inaczej niż np. przy zaimku wskazującym i każdym innym.

Zaimki zwrotne[]

Język kencyrlski nie zna zaimków zwrotnych jako oddzielnej części mowy. Zwrotność przekazywana jest albo poprzez odpowiednią formę czasownika (patrz: strony czasownika) lub poprzez dodanie po czasowniku zaimka osobowego w piątym przypadku (min, onin itp. - mnie, tobie), jak np. Ja birbejo min - bronię się. Z rzadka pojawiają się też formy w trzecim przypadku (mni itp. - mnie) np. ja mytojo mni dhemben (myję (sobie) zęby).

Zaimki pytające[]

Zaimek pytający (kenc. persone askotes) to grupa zaimków wprowadzających pytania oraz zdania podrzędne. Dwa z nich: takk (kto) oraz makk (co) odmieniają się przez przypadki, natomiast pozostałe nie. Wszystkie te zaimki stanowią podstawę do budowania zaimków przeczących, upowszechniających i nieokreślonych.

takk (kto) → G. (t)e takke, D. takki, V. takke, A. takkin
makk (co) → G. (t)e makke, D. makki, V. makke, A. makkin
hoj (gdzie)
muh (dokąd)
duh (skąd)
moij (kiedy)
vel (ile)
badd (dlaczego)
othi (jak)
li (czy) - ten zaimek jest czasem używany

Zaimki przeczące[]

Prawie wszystkie zaimki przeczące (kenc. persone negatotes) budowane są na podstawie powyżej opisanych zaimków pytających. Jedynym wyjątkiem jest zaimek nod (żaden), zastępuje on typowe przeczenie w zdanie np. zamiast Ja ne dajo bokin (Nie mam książki) można stworzyć zdanie Ja dajo nod(in) bokin (dosł. Mam żadną książkę, lit. Nie mam żadnej książki). Zaimek nod można odmieniać lub nie. Pozostałe zaimki budowane są poprzez dodanie przyrostka ne-:

netakk (nikt) - odmienia się tak jak takk (kto)
nemakk (nic) - odmienia się tak jak makk (co)
nehoj (nigdzie)
nemuh (donikąd)
neduh (znikąd)
nemoij (nigdy)
nevel → od vel (ile) - znaczy mniej więcej tyle co liczebnik nol (zero)
neothi (nijak)
nod (żaden) → G. (t)e node, D. nodi, V. node, A. nodin

Zaimki nieokreślone[]

Zaimki nieokreślone (kenc. persone teillim) tworzy się bardzo łatwo. Wystarczy przed upatrzonym zaimkiem dodać przyrostek -nevig. Zaimki te oznaczają osoby, przedmioty itp. w sposób zdecydowanie uogólniony:

takknevig (ktoś) → G. (t)e takknevige, D. takknevigi, V. takknevige, A. takknevigin
makknevig (coś) → G. (t)e makknevige, D. makknevigi, V. makknevige, A. makknevigin
hojnevig (gdzieś)
muhnevig (dokądś)
duhnevig (skądś)
moijnevig (kiedyś)
velnevig (ileś)
othinevig (jakoś i jakiś) → G. (t)e othinevige, D. othinevigi, V. othinevige, A. othinevigin

Inną grupę, zaliczaną także do zaimków nieokreślonych, tworzą zaimki o końcówce -madh, tłumaczone na polski jako "-kolwiek", np. "ktokolwiek". Poniżej spis tych zaimków:

takkmadh (ktokolwiek) → G. (t)e takkmadhe, D. takkmadhi, V. takkmadhe, A. takkmadhin
makkmadh (cośkolwiek) → G. (t)e makkmadhe, D. makkmadhi, V. makkmadhe, A. makkmadhin
hojmadh (gdziekolwiek)
muhmadh (dokądkolwiek)
duhmadh (skądkolwiek)
moijmadh (kiedykolwiek)
velmadh (ilekolwiek)
othimadh (jakkolwiek)

Zaimki upowszechniające[]

Ostatnia grupa zaimków to tak zwane zaimki upowszechniające {kenc. persone allej) wskazujące na jak najszerszy zakres czegoś. W języku kencyrlskim istnieją dwie grupy takich zaimków: pierwszą tworzy się poprzez dodanie końcówki -mal i równa się polskiemu "wszyscy", "wszystko" itp., natomiast drugą tworzy się dodając końcówkę -lam, to oznacza "każdy".

takkmal (wszyscy) → G. te takkmale, D. takkmali, V. takkmale, A. takkmalin
makkmal (wszystko) → G. te makkmale, D. makkmali, V. makkmale, A. makkmalin
hojmal (wszędzie)
muhmal (dowsząd)
duhmal (zewsząd)
moijmal (zawsze)

Do drugiej grupy należą tylko dwa wyrazy:

takklam (każdy ktoś) → G. e takklame, D. takklami, V. takklame, A. takklamin
makklam (każde coś) → G. e makklame, D. makklami, V. makklame, A. makklamin

Trzeba zauważyć, że zaimki nieokreślone w pierwszej grupie występuja tylko w liczbie mnogiej, na co wskazują przedimki w drugiej osobie - te. Te z drugiej grupy posiadają tylko przedimek e, więc mogą pojawić się tylko w liczbie pojedynczej.

Patrz też[]

Przymiotnik, przysłówek i liczebnik w języku kencyrlskim
Pozostałe zagadnienia gramatyki języka kencyrlskiego

¹ - istnieje jednak stwierdzenie "jedne igrzyska olimpijskie" w formie "olympiaposhe dhe".
² - według nowej ustawy o języku.